1. 1.      GİRİŞ

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’ndaki düzenlemeler uyarınca mühendis ve mimarlar mezuniyet belgeleri ile ihalelere katılabilmektedirler. 4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin (h) bendine göre, iş deneyimi bulunmayan mühendis veya mimarların, aldıkları lisans eğitimine uygun yapım işi ihalelerine başvurularında, toplam süresi onbeş yılı geçmemek kaydıyla, mezuniyetlerinden sonra geçen her yıl 186.445 TL (yüzseksenaltıbin dörtyüzkırkbeş Türk Lirası)[1] olarak hesaplanmak üzere Kanun’un 10’uncu maddesi kapsamındaki benzer iş deneyimi olarak dikkate alınmaktadır. Bu süre iş deneyimi bulunan mimar ve mühendisler için uygulanmamaktadır. Bu bent kapsamında elde edilen deneyim, mühendis ve mimarın beş yıldır en az %51 hissesine sahip olduğu tüzel kişiler tarafından da kullanılabilmektedir.

1. 2.      MEZUNİYET BELGELERİ KULLANILABİLECEK OLAN MÜHENDİSLİK VEYA MİMARLIK BÖLÜMLERİ

4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin (h) bendinde; “İş deneyimi bulunmayan mühendis veya mimarların, aldıkları lisans eğitimine uygun yapım işi ihalelerine başvurularında, toplam süresi onbeş yılı geçmemek kaydıyla mezuniyetlerinden sonra geçen her yıl, yüzyirmiikibinüçyüzseksenyedi Yeni Türk Lirası (Yüzyetmişbeşbin ikiyüzdoksanyedi Türk Lirası)olarak hesaplanmak üzere 10 uncu madde kapsamındaki benzer iş deneyimi olarak dikkate alınır. Bu süre iş deneyimi bulunan mimar ve mühendisler için uygulanmaz.” hükmü yer almakta olup, hangi mühendislik veya mimarlık bölümlerinin ihale konusu iş veya benzer işe denk sayılacağına ilişkin olarak Kanunda herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir.

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 29’uncu maddesinin sekizinci fıkrasında, “hangi mühendislik veya mimarlık bölümlerinin ihale konusu iş veya benzer işe denk sayılacağının ihale veya ön yeterlik ilanı ile ihale veya ön yeterlik dokümanında belirtilmesi zorunludur.” hükmü,

 39’uncu maddesinin dördüncü fıkrasında ise, “Yapım işlerinde iş deneyiminde değerlendirilecek benzer işlerin belirlendiği tebliğde belirtilen esaslara uygun biçimde, hangi nitelikteki iş ya da işlerin benzer iş kabul edileceği idarece tespit edilir ve ihale veya ön yeterlik dokümanı ile ihale veya ön yeterliğe ilişkin ilanda veya davet mektubunda belirtilir.” hükmü yer almaktadır.

Görüldüğü üzere anılan Yönetmelik hükümleri ile yapım işleri ihalelerinde hangi mühendislik ve mimarlık bölümlerinin ihale konusu iş veya benzer işe denk sayılacağı idarelerin tasarrufuna bırakılmıştır.

İhaleye konu olabilecek yapım işlerinin çeşitliliği ve nitelikleri göz önünde bulundurulduğunda, ihaleye konu olabilecek bütün yapım işlerinin belirlenerek hangi yapım işi için hangi mühendislik ve mimarlık bölümlerinin benzer iş olarak sayılacağının tespit edilmesi mümkün değildir. Dolayısıyla hangi yapım işi için hangi mühendislik ve mimarlık bölümlerinin benzer iş olarak sayılacağının her ihalede işin özelliğine göre ihaleyi gerçekleştiren idareler tarafından belirlenmesi gerekmektedir.

1. 3.      MEZUNİYET BELGESİNİN İŞ DENEYİM TUTARI OLARAK HESAPLANMASI

            Yapım işlerinde iş deneyimi olarak mezuniyet belgesi kullanma imkânı hem iş deneyimi bulunan hem de iş deneyimi bulunmayan mühendis ve mimarlar için söz konusudur. İş deneyimi bulunan ve bulunmayanlar açısından bu imkânın kapsamı farklı belirlenmiştir.

3.1.İş Deneyimi Bulunmayan Mühendis ve Mimarlar İçin Hesaplama  

            İş deneyimi bulunmayan mühendis veya mimarların, aldıkları lisans eğitimine uygun yapım işleri ihalelerinde, iş deneyimi olarak mezuniyet belgelerini sunmaları durumunda, 4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin (h) bendi uyarınca toplam süresi onbeş yılı geçmemek kaydıyla mezuniyetlerinden sonra geçen her yıl 186.445 TL olarak dikkate alınacaktır. Dolayısıyla iş deneyimi bulunmayan bir mühendis veya mimar en fazla 15 x 186.445 TL=2.796.675 TL’lik bir iş deneyimine sahip olabilecektir.

3.2.İş Deneyimi Bulunan Mühendis ve Mimarlar İçin Hesaplama  

4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin (h) bendine göre iş deneyimi bulunan mühendis veya mimarlar, onbeş yıllık sınırlamaya tabi tutulmaksızın, mezuniyetlerinden sonra geçen her yıl 186.445 TL olarak dikkate alınmak suretiyle mezuniyet belgelerini kullanabileceklerdir.

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 39’uncu maddesinin onikinci fıkrasında, “Mezuniyet belgelerinin iş deneyimini tevsik için sunulması durumunda; mezuniyetten sonra geçen sürenin onbeş yıldan fazlasının değerlendirmeye alınabilmesi için, başvuru veya teklif kapsamında mezuniyet belgesi sahibine ait yapım işine ilişkin bir iş deneyim belgesinin sunulması zorunludur.” düzenlemesine yer verilmiştir.

Ayrıca Kamu İhale Genel Tebliğinin 43.2.’nci maddesinde, “Mezuniyet tarihinden sonra geçen süre on beş yıldan fazla olan mühendis ve mimarların, on beş yıldan fazla mezuniyet sürelerinin de değerlendirilebilmesi için, başvuru veya teklif kapsamında mezuniyet belgesi sunulan mühendis veya mimara ait yapım işine ilişkin bir iş deneyim belgesi (iş bitirme, iş durum, iş denetleme, iş yönetme) sunulması gerekli olup, iş deneyim belgesi sunulmaması durumunda mezuniyet tarihinden sonra geçen sürenin on beş yıldan fazlası dikkate alınmayacaktır. Bu kapsamda sunulacak iş deneyim belgesine konu işin, geçici kabul tarihinin veya gerçekleşme oranının toplam sözleşme bedelinin % 80’ine ulaştığı tarihin, ihale ilk ilan veya davet tarihinden geriye doğru son on beş yıl içinde olması koşulu aranmaz.” açıklaması yer almaktadır.

Bu itibarla, mezuniyetten sonra geçen sürenin onbeş yıldan fazlasının değerlendirmeye alınabilmesi için, başvuru veya teklif kapsamında mezuniyet belgesi sahibine ait herhangi bir yapım işine ilişkin (doğrudan teminle yaptırılmış olsa dahi) bir iş deneyim belgesinin sunulması yeterlidir.[2]

3.3.Mezuniyet Süresinin İş Deneyim Tutarı Olarak Hesaplanma Yöntemi

İş deneyimini tevsik için sunulan mezuniyet belgesindeki sürenin iş deneyim tutarı olarak hesaplanmasının ne şekilde yapılacağı konusunda Kamu İhale Kurulu tarafından alınan kararlar incelendiğinde, hesaplamanın ay ve gün üzerinden değil, yalnızca yıl bazında yapılması gerektiği anlaşılmaktadır. Kamu İhale Kurulu, 4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin (h) bendinde yer alan “mezuniyetten sonra geçen her yıl” ifadesini takvim günü olarak değerlendirmemektedir. Dolayısıyla Kamu İhale Kurulu kararlarına göre mezuniyet belgesinin iş deneyimini tevsik eden belge olarak kullanılabilmesi için mezuniyetten sonra 365 takvim gününün geçmesi şart değildir.

Kamu İhale Kurulu’nun 27/8/2014 tarihli ve 2014/UYIII-2960 sayılı kararında;

     “İhale üzerinde bırakılan isteklinin 11.12.2013 tarihinden itibaren Hüseyin Murat Sarpkaya İnşaat Mühendislik Proje Taahhüt ünvanıyla Adana Ticaret Odası’na kayıtlı olduğu, iş deneyimini tevsik amacıyla 02.09.2013 tarihinde düzenlenen İnşaat Mühendisliği mezuniyet belgesini sunduğu, belgede mezuniyet tarihinin 26.08.2013 olarak belirtildiği tespit edilmiştir.

            Aktarılan tespit ve düzenlemeler çerçevesinde, iş deneyimi bulunmayan mühendis veya mimarların, aldıkları lisans eğitimine uygun yapım işi ihalelerine başvurularında, toplam süresi onbeş yılı geçmemek kaydıyla mezuniyetlerinden sonra geçen her yıl için mezuniyet belgelerinin 175.297,00 Türk Lirası tutarında iş deneyimi olarak hesaplanacağı, ihale üzerinde bırakılan isteklinin mezuniyet tarihinin 26.08.2013, ihale tarihinin 16.06.2014 olduğu, buna göre her ne kadar 12 aylık süre geçmemiş ise de, yerleşik Kurul kararları uyarınca ihale üzerinde bırakılan isteklinin 2013 tarihli İnşaat Mühendisliği mezuniyet belgesini sunmakla 2014 tarihli söz konusu ihale için 175.297,00 TL tutarında iş deneyimini tevsik ettiği ve ihale dokümanında istenilen teklif edilen bedelin %50’lik oranını sağladığı anlaşıldığından, başvuru sahibinin iddiası yerinde görülmemiştir.”şeklinde karar verilmiştir.[3]

     Bu karardan anlaşılacağı üzere, hesaplamanın ay ve gün üzerinden değil, yalnızca yıl bazında yapılması gerekmektedir. Dolayısıyla mezuniyetinin üzerinden oniki ay geçmemiş olsa bile bir mühendis veya mimar mezun olduğu yıldan bir sonraki yılda girdiği bir ihalede mezuniyet belgesini bir yıllık tutar üzerinden kullanabilecektir. Diğer taraftan yine bu karardan anlaşılacağı üzere, hesaplamanın yapılmasında ihale ilanının yapıldığı tarih değil ihale tarihi esas alınmaktadır. Dolayısıyla ihale ilanının yapıldığı yıl içerisinde mezun olan bir mühendis veya mimarın, ihalenin ertesi yılda gerçekleştirilmesi şartıyla, mezuniyet belgesini bir yıllık tutar üzerinden kullanabilmesi mümkündür.

3.4.Mezuniyet Belgesinin Başkaları Tarafından Kullanılması

            Kural olarak mezuniyet belgeleri, belge sahibi dışındaki kişiler tarafından kullanılamaz. Ancak tüzel kişilere, belli şartlar altında, mezuniyet belgelerini iş deneyimi olarak kullanma imkânı sağlanmıştır.

            4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesinin (h) bendinde “…Bu bent kapsamında elde edilen deneyim mühendis ve mimarın beş yıldır en az % 51 hissesine sahip olduğu[4] tüzel kişiler tarafından da kullanılabilir.” hükmü yer almakta olup, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 47’nci maddesinin yedinci ve dokuzuncu fıkralarında ise mezuniyet belgesi sahiplerinin kuracakları veya ortak olacakları tüzel kişilerin ihaleye katılmasında; tüzel kişiliğin en az beş yıldır % 51 veya daha fazla hissesine sahip olmaları, teminat süresince (kesin kabule kadar) bu oranın muhafaza edilmesinin zorunlu olduğu ve mezuniyet belgesinin teminat süresi sonuna kadar başka bir tüzel kişiye kullandırılamayacağı ifade edilmiştir.

            Diğer taraftan anılan Yönetmeliğin 39’uncu maddesinin onbirinci fıkrasında, “Tüzel kişi tarafından iş deneyimini göstermek üzere, en az beş yıldır % 51 veya daha fazla hissesine sahip mimar veya mühendis ortağının mezuniyet belgesinin sunulması durumunda; ticaret ve sanayi odası/ticaret odası bünyesinde bulunan ticaret sicil memurlukları veya serbest muhasebeci, yeminli mali müşavir ya da serbest muhasebeci mali müşavir tarafından, ilk ilan veya davet tarihinden sonra düzenlenen ve düzenlendiği tarihten geriye doğru son beş yıldır kesintisiz olarak bu şartın korunduğunu gösteren belgenin sunulması zorunludur.” düzenlemesine yer verilmiştir.

            Kamu İhale Genel Tebliği’nin 43.1’inci maddesinde ise konuya ilişkin olarak “4734 sayılı Kanunun 62 nci maddesinin (h) bendi uyarınca; mühendis ve mimarların mezuniyet belgeleriyle elde ettikleri deneyimin, mühendis veya mimarların en az beş yıldır % 51 veya daha fazla hissesine sahip olduğu tüzel kişiler tarafından da kullanılabilmesi mümkün olup, bu kapsamda tüzel kişilerin ortaklarına ait mezuniyet belgelerini iş deneyimlerini tevsik amacıyla sunabilmeleri için, mezuniyet belgesi sahibi ortağın en az beş yıldır tüzel kişiliğin % 51 veya daha fazla hissesine sahip olduğunun, ihalenin ilk ilan veya davet tarihinden sonra SM, YMM, SMMM ya da ticaret ve sanayi odası/ticaret odası bünyesinde bulunan ticaret sicil müdürlükleri tarafından düzenlenen (KİK031.3/Y) nolu standart forma uygun belge ile tevsik edilmesi zorunludur.” açıklaması yapılmıştır. 

            Dolayısıyla tüzel kişi tarafından iş deneyimini göstermek üzere mimar veya mühendis ortağının mezuniyet belgesinin sunulması durumunda, belge sahibinin ilk ilan tarihinden geriye doğru son beş yıldır tüzel kişinin % 51 veya daha fazla hissesine sahip olması ve bu durumun tevsiki için de;

ü  Ticaret sicil memurlukları veya

ü  Serbest muhasebeci, yeminli mali müşavir, serbest muhasebeci mali müşavir

tarafından düzenlenmiş belgelerin sunulması gerekmektedir. (Mezuniyet Belgesinin Kullanılmasına İlişkin Standart Form- KİK031.3/Y)

            Bilindiği üzere 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu ile tek ortaklı limited ve anonim şirket kurulmasına imkân sağlanmıştır. Bu çerçevede tek ortaklı bir limited ve anonim şirketin şirket ortağının mezuniyet belgesini kullanması durumunda yukarıda bahsedilen şartların aranıp aranmayacağı konusunda farklı görüşler ileri sürülebilir. Kanaatimizce anılan şartlar tek ortaklı şirketler için de geçerli olmalıdır. Zira anılan düzenlemelerde bu konuda herhangi bir istisna öngörülmemiştir. Nitekim Kamu İhale Kurulu tarafından alınan 13/1/2014 tarihli ve 2014/UY.III-213 sayılı kararda, “…Dolayısıyla, şikâyete konu isteklinin durumu birinci açıklanan duruma uygun olduğundan, isteklinin iş deneyim belgesi olarak mezuniyet belgesini tüzel kişilikte kullanıp kullanamayacağına bu çerçevede karar vermek gerekmektedir. Mevzuat gereği, D. Y. Müh. Tur. İnş. Taah. San. ve Tic. A.Ş.nin %100 ortağı tek bir kişi olmakla birlikte, anılan şahsın tüzel kişiliğin en az %51 hissesine sahip olduğu hususu ve ilk ilan veya davet tarihinden sonra düzenlenen ve düzenlendiği tarihten geriye doğru son beş yıldır kesintisiz olarak bu şartın korunduğunu gösteren belgenin sunulması gerekmektedir. D. Y. Müh. Tur. İnş. Taah. San. ve Tic. A.Ş 2013 yılında kurulan bir tüzel kişilik olduğu belirlendiğinden, Cengiz Durak’ın en az 5 yıldır tüzel kişiliğin en az %51 hissesine sahip olduğu hususunun belgelendirilme imkanı bulunmamaktadır. Bu nedenle teklif dosyasında da bu hususa ilişkin bir belgelendirme yapılamamıştır.

            Açıklanan nedenlerle, D. Y. Müh. Tur. İnş. Taah. San. ve Tic. A.Ş.nin iş deneyim belgesi olarak mezuniyet belgesi sunmasının uygun olmadığı belirlendiğinden iddianın yerinde olduğu anlaşılmıştır…” şeklinde;

20/8/2014 tarihli ve 2014/UY.I-2894 sayılı kararda da, “tek ortaklı sermaye şirketleri de tüzel kişi tacir niteliğinde olduklarından, 4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesi uyarınca, tüzel kişi tarafından iş deneyimini tevsik etmek üzere, mimar veya mühendis ortağına ait mezuniyet belgesinin kullanılabilmesi için gerekli olan “en az beş yıldır şirketin en az % 51 hissesine sahip olma” koşulu açısından, sermaye şirketinin ortak sayısının bir veya birden çok olması herhangi bir önem arz etmemektedir.” şeklinde karar verilmek suretiyle tek ortaklı limited ve anonim şirketlerde de söz konusu şartların aranması gerektiği vurgulanmıştır.[5]

4. MEZUNİYET BELGESİNİN KULLANILMASINA İLİŞKİN DİĞER HUSUSLAR

          Kamu İhale Genel Tebliği’nin 43.3’üncü maddesinde, “Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 48 inci maddesinde birden fazla iş deneyiminin toplanarak değerlendirilemeyeceği hüküm altına alınmıştır. Bu doğrultuda, mezuniyet belgeleri için 4734 sayılı Kanunun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (h) bendi uyarınca hesaplanan iş deneyim tutarları, iş deneyim (iş bitirme, iş durum, iş denetleme ve iş yönetme) belge tutarları ile toplanarak değerlendirilmeyecektir.” açıklamasına yer verilmiştir. Bu itibarla, mezuniyet belgesine dayalı deneyim tutarı ile iş deneyim tutarları birbiriyle toplanarak değerlendirme yapılamayacaktır.

            Anılan Tebliğin 43.4’üncü maddesinde, “İş ortaklığında, pilot ortağın istenen asgari iş deneyim tutarının tamamını sağlaması durumunda; özel ortakların istenen asgari iş deneyim tutarının % 40’ından az olmamak üzere benzer işe ait olmayan bir yapım işine ilişkin iş deneyim belgesi sunmaları mümkündür. Ancak özel ortakların iş deneyimini tevsik amacıyla mezuniyet belgeleri sunması durumunda, mezuniyet belgelerinin ihale konusu iş veya benzer işe denk sayılacağı belirtilen mimarlık veya mühendislik bölümlerine ait olması gereklidir.”açıklaması yapılmıştır.Bu açıklama uyarınca pilot ortağın istenen asgari iş deneyim tutarının tamamını sağlaması durumunda, özel ortak/ortakların mezuniyet belgesinin herhangi bir mühendislik veya mimarlık bölümüne ait olması yeterli kabul edilmeyecek, bu belgelerin mutlaka ihale konusu iş veya benzer işe denk sayılacağı belirtilen mimarlık veya mühendislik bölümlerine ait olması gerekecektir.    

Bir tüzel kişinin iş deneyimi olarak mezuniyet belgesini kullandığı ortağı ile ortak girişim oluşturmak suretiyle ihale katılıp katılamayacağı hususuna ilişkin Kamu İhale Kurulu tarafından alınan 25/2/2013 tarihli ve 2013/UY.III-1151 sayılı kararda,“…Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 47’nci maddesinin 9’uncu fıkrasında, tüzel kişi tarafından iş deneyimi olarak sunulan mezuniyet belgesinin, tüzel kişiliğin en az %51 hissesine sahip ortağına ait olması hâlinde, bu ortağa ait mezuniyet belgesinin ve iş deneyim belgelerinin teminat süresi sonuna kadar başka bir “tüzel kişi”ye kullandırılamayacağı hususu düzenlenmiştir. Belge sahibi “gerçek kişi”nin mezuniyet belgesinin başka bir ihalede veya aynı ihalede iş deneyimini tevsik edici belge olarak kullanılamayacağına ilişkin herhangi bir kısıtlayıcı hüküm bulunmamakta ise de Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 39’uncu maddesinde, iş ortaklığında her ortağın sağlaması gereken asgari iş deneyim tutarına ilişkin düzenleme yapıldığı dikkate alındığında, iş ortaklığının her iki ortağının da belirli oranda iş deneyim koşulunu sağlaması gerektiği, bu nedenle pilot ortak ile özel ortağın iş deneyimlerini aynı mezuniyet belgesi ile tevsik etmelerinin iş ortaklığının her iki ortağından da iş deneyimi istenilmesinin amacına uygun olmadığı, bununla birlikte iş deneyimini tevsik amacıyla aynı diplomanın kullanılmasının, anılan İş Ortaklığı’nın sağlaması gereken 6.048.000,00 TL tutarının 5.758.452,00 TL tutarında iş deneyim değerine sahip tek bir diploma ile karşılanması sonucunu doğuracağı, bu nedenle inceleme konusu ihalede anılan İş Ortaklığı’nın istenilen iş deneyim koşulunu sağlandığının kabul edilemeyeceği anlaşılmıştır...” denilerek, ortak girişimi oluşturan ortakların aynı mezuniyet belgesini iş deneyimini tevsik eden belge olarak kullanamayacağı belirtilmiştir.

5. SONUÇ

            Mühendis veya mimarların kamu ihalelerine katılımını kolaylaştırmak için, aldıkları lisans eğitimine uygun yapım işi ihalelerine başvurularında, mezuniyet belgelerini iş deneyim belgesi olarak kullanabilmelerine imkân sağlanmıştır.

            İş deneyimi bulunmayan mühendis veya mimarların toplam süresi onbeş yılı geçmemek kaydıyla mezuniyetlerinden sonra geçen her yıl 186.445 TL kadar dikkate alınmakla birlikte, iş deneyimi bulunan mühendis veya mimarlar onbeş yıllık sınırlamaya tabi tutulmamaktadır.

İş deneyimini tevsik için sunulan mezuniyet belgesindeki sürenin iş deneyim tutarı olarak hesaplanmasında, hesaplamanın ay ve gün üzerinden değil, yalnızca yıl bazında yapılması gerekmektedir.

Kural olarak mezuniyet belgeleri, belge sahibi dışındaki kişiler tarafından kullanılamaz. Ancak tüzel kişilere, belli şartlar altında, ortağına ait mezuniyet belgelerini iş deneyimi olarak kullanma imkânı sağlanmıştır.